Si kishte ecur për një kohë të gjatë mes shkretëtirës, shkëmbinjve dhe borës, princi i vogël gjeti më në fund një rrugë. Dhe të gjitha rrugët, siç dihet, të shpien tek njerëzit.
– Mirëdita! – tha ai.
Përpara kishte një kopësht me trëndafile të sapoçelur.
– Mirëdita! – iu përgjigjën trëndafilet.
Princi i vogël i soditi. Të gjitha ngjanin me lulen e tij.
– Cilat jeni ju? – i pyeti ai i habitur.
– Jemi trëndafile, – thanë trëndafilet.
– Ah! – tha princi i vogël.
Dhe e ndjeu veten shumë fatkeq. Lulja e tij i kishte thënë që s’e kishte shoqen në tërë gjithësinë. Ndërsa tani na dilte se të tilla kishte plot pesëmijë në një kopësht të vetëm, dhe të gjitha si ajo!
“Ajo do të vuante shumë, – tha me vete, – sikur ta shihte këtë gjë… Do te kollitej fort dhe do të bënte sikur po vdiste, vetëm që të mos bëhej qesharake. Ndërsa unë do të detyrohesha të beja sikur po kujdesesha per të, ndryshe, që të më bënte dhe mua me turp, ajo do të mund të vdiste vërtet…”
Pastaj vijoi të thoshte me vete: “E dija veten të pasur, që kisha një lule të pashoqe, kur, në të vërtetë kam vetëm një trëndafile të zakonshme. Ajo dhe tre vullkanët e mi, që më vijnë deri te kupa e gjurit, dhe nga të cilët njëri ndoshta ështe shuar përgjithmonë, nuk më bëjne ndonjë princ kushedi se sa të madh.” – dhe i pikëlluar u leshua mbi bar dhe ia shkrepi të qarit.
Pikërisht në atë çast erdhi një dhelpërushe.
– Mirëdita! – tha dhelpërushja.
– Mirëdita! – iu përgjigj me mirësjellje princi i vogel, i cili ktheu kokën, por nuk dalloi gjë.
– Jam këtu, – foli zëri, – nën mollë…
– Cila je ti? – tha princi i vogel. – Qenke kaq e bukur!
– Unë jam dhelpërushja, – tha dhelpërushja.
– Eja të luajmë bashkë, – e ftoi princi i vogel. – Unë jam kaq i trishtuar…
– Nuk kam si të luaj me ty, – i ktheu dhelpërushja. – Unë nuk jam kafshë e zbutur.
– Ah, më fal! – tha princi i vogel.
Mirëpo, si u mendua një hop, pyeti:
– Ç’do të thotë “e zbutur”?
– Ti nuk qenke i këtushëm, – i tha dhelpërushja. – Ç’kerkon këtu?
– Po kërkoj njerëzit, – ia ktheu princi. – Ç’do të thotë “e zbutur”?
– Njerëzit, – ia ktheu dhelpërushja, – kanë armë dhe dalin për gjah. Më keq nuk ka. Por ata rrisin edhe shpendë. Është e vetmja gjë që i tërheq. Mos kërkon edhe ti shpendë?
– Jo, – tha princi i vogel, – Unë kërkoj miq. Po ç’do të thotë “e zbutur”?
– Është diçka tashmë e lënë në harresë, – tha dhelpërushja. – Do të thotë “të krijosh lidhje”…
– Të krijosh lidhje?
– Po, – ia ktheu dhelpërushja. – Për mua ti nuk je veçse një djalë i vogël si njëqind mijë djem të tjerë. Dhe nuk kam nevoje për ty. As ti nuk ke nevojë për mua. Edhe une, për ty nuk jam veçse një dhelpërushe si njëqind mijë dhelpërushe te tjera. Por, po qe se më zbut, atëherë ne do të kemi nevojë për njëri-tjetrin. Dhe ti do të jesh i vetmi në botë për mua. Ndersa unë do të jem e vetmja në botë për ty…
– Tani po të kuptoj, – tha princi i vogel. – Në vendin tim është një lule… besoj se më ka zbutur…
– Ka mundësi, – ia ktheu dhelpërushja. – Çfare s’ndodh në tokë!…
– Ah jo, ajo nuk ndodhet në Tokë, – u hodh princi i vogël.
Dhelpërushja u bë kureshtare:
– Ndodhet në një planet tjetër?
– Po.
– Po a ka gjahtarë në atë planet?
– Jo!
– Qenka interesante! Po shpendë a ka?
– Jo.
– Ah! Asgjë nuk është e përsosur! – psherëtiu dhelpërushja.
Pastaj iu kthye bisedës së mëparshme:
– Jeta ime eshte monotone. Une gjuaj shpendët, ndërsa njerezit më gjuajnë mua. Të gjitha shpendët ngjajnë mes tyre, njëlloj siç ngjajnë edhe të gjithë njerëzit. Kështu që edhe mërzitem nga pak. Por, në qoftë se ti më zbut, jeta ime befas do të mbushet me diell. Atëherë une do të di të dalloj një fëshfëritje hapash nga gjithë të tjerët. Hapat e tjerë me bëjnë të futem nën toke, ndërsa hapi yt do të më ndjellë të dal nga strofka, si një muzikë. Dhe pastaj, ja shiko! I sheh atje tej ato fushat me grurë? Une nuk ha buke dhe gruri nuk ka kurrfarë vlere. Fushat me grure s’më interesojnë aspak. Dhe kjo është kaq e trishtueshme! Mirëpo ti i ke floket të verdhë si ari. Dhe kur të më kesh zbutur mua, atëherë ka për të qenë vërtet një mrekulli! Ngjyra e florinjtë e grurit të pjekur në ara do të më kujtojë ty. Do të dua edhe fëshfërimën e erës nëpër arat e mbjella me grunjëra.
Dhelpërushja heshti dhe veshtroi princin e vogël një copë herë të gjatë:
– Në ta ka ënda, zbutmë! – foli ajo.
– Do të doja, – iu përgjigj princi i vogel, – por s’kam shumë kohë. Më duhet të gjej miq dhe të mësoj shumë gjëra.
– Në jetë nuk mund të njohësh veçse gjërat që arrin të zbutësh, – ia ktheu dhelpërushja. – Por mesa duket njerëzit nuk kanë më kohë për të njohur gjësend. Ata vetëm blejnë gjëra të gatshme në dyqan. Dhe meqë nuk ka asnjë dyqan që shet miq, atëherë dhe njerëzit s’kane më miq! Nëse deshiron një mike, zbutmë mua.
– E ç’duhet të bëj për këtë? – pyeti princi i vogël.
– Duhet të tregohesh shumë i durueshëm. Në fillim duhet të ulesh disi larg meje, si tani, mbi bar. Unë do të të vështroj me bisht të syrit; ndërsa ti nuk duhet të flasësh asnjë fjalë. Se fjala eshte burim keqkuptimesh. Mirëpo, nga dita në ditë, mund të ulesh gjithnjë e më pranë meje…
Princi i vogël erdhi përsëri të nesermen.
– Do të ishte më mirë të vije në të njëjten orë! – i tha dhelpërushja. – Sikur ti të vije, të themi në oren katër pasdite, unë që në orën tre do të nisja të ndihesha e lumtur. Dhe sa më shumë afrohet ora, aq më e lumtur do të ndihesha. Kur të vinte ora kater, mua do të më pushtonte ankthi e shqetësimi: kështu do të zbuloja sa kushton lumturia. Por në rast se ti do të vije kohë e pa kohë, unë nuk do të dija se kur të përgatitesha shpirtërisht…Ja që dhe zakonet kanë vendin e tyre në jetë.
– Ç’do të thotë “zakon”?
– Edhe ai është diçka fare e harruar, – ia ktheu dhelpërushja. – Eshte ajo që e bën të dallohet ditën nga dita dhe orën nga ora. Ja, fjala vjen, ata që më gjuajnë mua kanë një zakon. Të enjten vallëzojnë me vajzat e fshatit. Kështu që e enjtja është një dite e mrekullueshme! Une shkoj të shetis deri te vreshtat. Kurse, sikur gjahtarët të vallëzonin kohë e pa kohë, atëherë ditët do të ishin të gjitha si njëra-tjetra dhe për mua nuk do të kishte kurrë paqe.
E kështu princi i vogël e zbuti dhelpërushen. Mirëpo kur erdhi koha që ai të largohej, dhelpërushja u hodh:
– Ah, më vjen për të qarë!
– Vetë e ke fajin, – tha princi i vogel. – Une s’desha t’ju lendoj, mirëpo ti vetë ngule këmbë që të të zbus.
– Ashtu është! – tha dhelpërushja.
– Ti po qan? – pyeti princi i vogël.
– Natyrisht! – tha dhelpra.
– Dhe atëherë del se nuk fitove asgjë!
– Jo, kam fituar, – tha dhelpërushja. – Së paku ngjyren e florinjtë të grurit.
Pastaj shtoi:
– Tani kthehu te trëndafilet dhe do të kuptosh se ajo jotja nuk e ka shoqen në botë. Atëherë ke për të ardhur sërish të më thuash “lamtumirë” dhe unë do të të tregoj një të fshehtë.
Princi i vogël shkoi të shihte trëndafilet:
– Ju nuk ngjani aspak me trëndafilen time, ju ende nuk jeni asgjë, – u tha ai. – Ju askush nuk ju ka zbutur dhe as ju nuk keni zbutur kënd. Jeni ashtu siç ishte dikur dhelpërushja ime. Mirëpo unë e bëra miken time dhe tani ajo nuk e ka shoqen në botë.
Trëndafilet mbetën shumë të lënduara.
– Ju jeni të bukura, por jeni të zbrazëta, – vazhdoi ai t’ju thoshte. – Njeriu nuk e ndien veten të vdesë për ju. Sigurisht, një kalimtar i zakonshëm do të pandehte se dhe trëndafilja ime është si ju. Por qoftë dhe e vetme, ajo është më e rëndësishme se të gjitha ju së bashku, sepse pikërisht atë kam ujitur unë, atë e mbulova me kupë qelqi, atë e mbrojta nga era, atë e shpëtova nga vemjet, atë kam dëgjuar si qahej, si mburrej dhe nganjëherë si heshtte, sepse ajo është trëndafilja ime.
Pastaj u rikthye te dhelpërushja:
– Lamtumirë!- i tha…
– Lamtumirë!- ia ktheu dhelpërushja. – Dhe tani dëgjo të fshehtën. Ajo është fare e thjeshtë: Sheh mirë vetëm kush sheh me zemër. Ajo që është thelbësore, nuk shihet me sy.
– Ajo që është thelbësore nuk shihet me sy, -përsëriti princi i vogël si për ta ngulur më mirë në mendje.
– Pikërisht koha që i ke kushtuar trëndafiles tënde e ben trëndafilen tënde kaq të shtrenjtë për ty.
Ai u shtri mbi bar dhe ia shkrepi të qarit.
– Koha që i kam kushtuar trëndafiles sime…, përsëriti princi i vogël, me qëllim që ta nguliste në mendje.
– Njerëzit e kanë harruar këtë të vërtetë, – tha dhelpërushja. – por ti nuk duhet ta harrosh. Ti bëhesh përgjegjës përgjithmonë ndaj asaj që ke zbutur. Ti je përgjegjës përpara trëndafiles tënde…
– Unë jam përgjegjës përpara trëndafiles sime…, – përsëriti princi i vogël, me qëllim që ta mbante mend.
“Princi i vogël”, Antoine De Saint Exupery